Ziekte van Cushing.
De ziekte van Cushing, ook wel bekend als Syndroom van Cushing, of hyperadrenocorticisme, is een storing in de hormoonhuishouding. De essentie van het ziektebeeld is een overmatige productie van het lichaamseigen hormoon cortisol.
Cortisol wordt in het lichaam gemaakt in de bijnieren, 2 kleine orgaantjes die zoals de naam al aangeeft bij de nieren liggen.
Het bijnierhormoon cortisol heeft meerdere belangrijke functies in het lichaam:
•Een regulerende functie in het verwerken van eiwitten, vetten en suikers in het lichaam.
•Een regulerende (remmende) werking op het afweersysteem.
•De functie van "stresshormoon": cortisol maakt het lichaam snel geschikt om te kunnen reageren op stresssituaties, zoals vechten, vluchten, maar ook ziekten en operaties.
In het lichaam wordt de aanmaak van cortisol geregeld vanuit de hypofyse. De hypofyse is een klier in de hersenen die een centrale regulerende functie heeft in de hormoonhuishouding. De hypofyse maakt meerdere hormonen, die op hun beurt weer meerdere organen in het lichaam aanzetten tot hormoonproductie. Alle functies van de hypofyse bespreken wordt te ingewikkeld, maar de belangrijkste zijn: reguleren van de groei, de geslachtcyclus, de bloeddruk, de schildklierfunctie, waterhuishouding en energiehuishouding.
Dit gaat telkens indirect: de hypofyse maakt een hormoon dat een betreffende klier in het lichaam aanzet tot hormoonproductie, wat dan het gewenste effect heeft. Het hypofysehormoon ACTH stimuleert de aanmaak van cortisol in de bijnieren. Een teveel aan cortisol in het bloed remt de afgifte van ACTH, en daarmee wordt de aanmaak van cortisol afgeremd. Dit zogenaamde "feedback mechanisme" zorgt voor een evenwichtige hormoonhuishouding.
In geval van de ziekte van Cushing is er teveel cortisol. Dit kan ontstaan op 3 manieren:
•Hypofyse-afhankelijke Cushing: een kankergezwelletje in de hypofyse die een overmaat ACTH aanmaakt, waardoor de aanmaak van cortisol overmatig wordt gestimuleerd. Het regulerende feedbackmechanisme (hoog cortisolgehalte wat ACTH aanmaak afremt) werkt niet meer bij zo'n gezwelletje.
•Bijnier-afhankelijke Cushing: een kankergezwel in een bijnier, die onafhankelijk van het regulerende ACTH een overmaat cortisol produceert.
•Medicijn geïnduceerde Cushing: een langdurige behandeling met corticosteroïden, zoals prednison en dexamethason. Deze medicijnen hebben veel overeenkomsten in werking met het lichaamseigen cortisol.
Symptomen:
De ziekte van Cushing zien we vooral bij oudere honden, en dan met name bij de kleinere rassen: terriërs, teckels, poedels. De belangrijkste symptomen van Cushing zijn:
•Veel drinken en veel plassen.
•Veel eetlust.
•Dunner wordende vacht, kaalheid.
•Dunner wordende huid, eventueel met aanhoudende huidproblemen.
•Dikker wordende buik.
•Afname van spiermassa en spierkracht.
•Verminderd uithoudingsvermogen, hijgen, spierzwakte
•Sommige dieren ontwikkelen suikerziekte als symptoom van Cushing.
Hondje met typische Cushing symptomen: dikke buik, kaalheid buik en flanken.
Het beeld is lang niet altijd zo duidelijk!
Diagnose:
De mate waarin al deze verschijnselen optreden varieert in aantal en ernst, en veel van de symptomen passen bij andere ziektebeelden of bij oudere dieren in het algemeen. Voor de diagnose is daarom meer onderzoek nodig.
In eerste instantie doen wij bij verdenking van Cushing een urine-onderzoek. Als wij hierbij een afwijkende waarde vinden dan gaan wij de diagnose nog bevestigen met een bloedonderzoek. Dit bloedonderzoek kan ons al een indicatie geven of we te maken hebben met een hypofyse-afhankelijke Cushing (ongeveer 85% van de gevallen), of een bijnier-afhankelijke Cushing (ongeveer 15% van de gevallen).
De behandeling van Cushing kan met medicijnen, of operatief:
Operatief: In geval van de hypofyse-afhankelijke Cushing is het mogelijk om de hypofyse operatief te verwijderen. Deze behandeling is zeer specialistisch en kan alleen op de faculteit Diergeneeskunde in Utrecht. Voor de behandeling is een CT- of MRI-scan noodzakelijk, om het gezwel in beeld te brengen. Na verwijderen van de hypofyse zal de patiënt een blijvende behandeling moeten krijgen voor problemen die ontstaan na het wegvallen van de regulerende functies van de hypofyse (zie boven). Zowel de operatie als de intensieve nabehandeling maken deze optie behoorlijk kostbaar.
In geval van een bijnier-afhankelijke Cushing kan de afwijkende bijnier operatief verwijderd worden. Indien er geen uitzaaiïngen zijn is de patiënt hierna genezen! Helaas is operatief verwijderen vaak niet mogelijk omdat de tumor nogal eens ingroeit in grote bloedvaten waar hij direct tegenaan ligt. Door de lokalisatie tussen genoemde bloedvaten is operatief verwijderen van dit type tumoren ook specialistenwerk.
Medicijnen: De meest gebruikte therapie voor Cushing is die met medicijnen. Het medicijn trilostane, (merknaam Vetoryl®), remt in de bijnier de productie van cortisol. De dosering van deze medicatie moet op effect, en dat effect moet bepaald worden met bloedonderzoeken.
Dit betekent dat bij aanvang van de behandeling er regelmatig bloedonderzoeken moeten plaatsvinden om tot de juiste dosering te komen. Daarna is het verstandig om elke 3 maanden bloedonderzoek te blijven doen om het effect te blijven controleren, en om eventuele bijwerkingen te constateren.
De medicatie heeft bij de juiste dosering vaak een goed effect op het onderdrukken van de symptomen: minder drinken en plassen, fitter en levendiger, normale eetlust. De vachtconditie kan ook verbeteren maar dit vergt vaak meerdere maanden van therapie. Over het algemeen verbeterd de kwaliteit van leven duidelijk.
Helaas lijkt niet elke vorm van Cushing goed af te remmen met trilostane. Met name de bijnierafhankelijke vorm heeft vaak een hogere dosering nodig of reageert soms niet op de behandeling.
Trilostane is helaas een vrij prijzig medicijn, en ook de bloedonderzoeken zijn niet goedkoop, dus de therapie van Cushingpatiënten is ook niet goedkoop. Voor een klein hondje moet u op 60-90 euro aan medicijnen rekenen per maand, en dat is dus exclusief genoemde onderzoeken. De behandeling is levenslang nodig.
In verband met de complexiteit van de behandeling en de bijkomende kosten wordt, mede gezien het feit dat de ziekte meestal pas bij vrij oude dieren optreedt, ook vaak gekozen om niet te behandelen. Of dit een optie is, is afhankelijk van de ernst van de symptomen.
De symptomen kunnen vrij lang vrij mild zijn, waarbij de hond er relatief weinig last van heeft: wat meer drinken en plassen, dunne vacht, wat dikkere buik. Deze honden kunnen vaak nog lang mee met een goede kwaliteit van leven. Op voorhand is niet te zeggen hoelang de symptomen nog mild blijven.
Er zijn helaas ook Cushingpatiënten waarbij het ziektebeeld heftiger en sneller verloopt: extreem veel drinken en plassen, zeer slechte conditie en uithoudingsvermogen, kaal met eventueel huidproblemen (verkalkingen en ontstekingen). Daarnaast kan als complicatie ook nog suikerziekte ontstaan. Daarnaast moet u beseffen dat Cushing een vorm van kanker is (met uitzondering van de medicijn-afhankelijke Cushing). Een kankergezwel kan door groei (druk op andere organen), of uitzaaiing nog andere symptomen veroorzaken.
Bij deze patiënten kan, als behandeling met medicijnen geen optie is, inslapen de beste optie zijn.
Ziekte van Cushing bij de kat.
Cushing syndroom komt ook voor bij de kat, maar wel veel minder frequent dan bij de hond. Bij katten zijn de symptomen ongeveer hetzelfde. Vaak valt op dat ze erg dik zijn. behandeling van Cushing bij katten is problematisch. Chirurgie is vaak niet mogelijk en de medicijnen die we voor de hond gebruiken zijn niet geschikt voor de kat.