Teken en door teken overgebrachte ziekten.
Teken algemeenVerwijderenTeken soortenLyme diseaseEhrlichioseBabesiosePreventie teken
Tekeninformatie algemeen.
Teken zijn kleine spin-achtige insecten die vrijwel overal voorkomen. Teken blijken voor veel ziekteverwekkers een handig transportmiddel te zijn, waardoor teken verschillende ziekten kunnen verspreiden bij mens en dier. Vooral de laatste jaren is er meer bekend geworden over teken en vooral de ziekten die ze over kunnen brengen.
Actuele informatie over de verspreiding van teken in Nederland vindt u op tekenradar.nl.
Tekenlarve (linksboven)
Tekennymf (rechtsboven)
Tekenmannetje (linksonder)
Tekenvrouwtje (rechtonder)
Teken voeden zichzelf met het bloed van verschillende "gastheren", dit zijn de mensen of dieren die het slachtoffer zijn van een tekenbeet. Teken zitten meestal in laag stuikgewas, en grijpen zich vast aan een passerende gastheer. Vervolgens kruipen ze naar een geschikte plek om te voeden, meestal waar de huid goed doorbloed is. Aldaar boren ze hun monddelen door de huid, waarna ze redelijk stevig vastzitten en de bloedmaaltijd kan beginnen. Dit duurt vrij lang: wel 24-48 uur, waarna de sterk opgezwollen teek zichzelf van de gastheer laat vallen.
Omdat de voeding vrij lang duurt, duurt het meestal ook vrij lang voordat eventuele ziekteverwekkers van de teek op gastheer overgedragen kunnen worden. Dit betekent dat een snelle verwijdering minder kans geeft op overdracht van ziektes.
Voor dit filmpje moet u even doorklikken naar YouTube.
Teken verwijderen.
Teken kunt u het beste verwijderen met een tekenpincet. Hierbij moet de grijper van de pincet op de kop gezet worden en niet het lichaam, waarna de teek gemakkelijk met een draaiende beweging verwijderd kan worden. NB: als u alleen trekt dan kunnen de monddelen afbreken en in de huid blijven zitten, wat extra ontsteking veroorzaakt. (De teek sterft uiteraard wel als de monddelen afbreken en zal niet teruggroeien)
Tekenpincet
NB: als u de pincet op het lichaam zet drukt u maaginhoud naar buiten, wat weer meer kans op overdracht van ziektes geeft.
NB: als u de teek voor het verwijderen probeert te verdoven met alcohol of iets anders, ook dan vergroot u het risico op overdracht van ziektes. Niet doen dus!
Na het verwijderen van de teek kunt u het beste het wondje even ontsmetten met betadine of strerilon, om een plaatselijke ontstekingsreaktie zoveel mogelijk te voorkomen. Een kleine ontstekingsreaktie, met roodheid en verdikking van de huid, ontstaat meestal toch, maar gaat vrij snel vanzelf weer over.
Elektronenmicroscopische foto van de monddelen van een teek
Er lijkt de laatste jaren een toename te zijn van teken en tekenbeten. Dit zou verklaard kunnen worden door een toename van het aantal gastheren van teken en een toename van de recreatie in gebieden met veel teken (zoals bossen). Mogelijk speelt klimaatverandering (zachte winters) ook een rol.
Tekensoorten.
In Nederland komen een aantal tekensoorten voor. De belangrijkste zijn de "Ixodes Ricinus", en de "Dermacentor Reticulatus". De eerstgenoemde komt verreweg het meest voor, en is evenals de tweede een zogenaamde "drie-gastherige teek", wat inhoudt dat de vervellingen (van larve naar nymf, en van nymf naar volwassen) op de grond plaats vinden, en dat dus elk levensstadium een nieuwe gastheer moet vinden om een bloedmaaltijd te scoren.
De teken zitten vooral in hoog gras, bosjes, houtwallen en bossen. Deze teken leven 2 tot 3 jaar en maken daarin de volgende levenscyclus met de volgende stadia door: ei-->larve-->nymf-->volwassen-->ei
Verder is de activiteit van teken seizoensgebonden: in de winter zijn alle stadia inactief. Vanaf maart worden ze actief en blijven dat tot oktober. Omdat bloed zuigen en vervellen enkele maanden duurt wordt het tekenseizoen meestal gekenmerkt door twee pieken, nl in het voorjaar en het najaar.
Een voorbeeld: larven die na de inactieve winter bloed gaan zuigen doen dit in het voorjaar, bv op muizen, en hebben daarna enkele maanden de tijd nodig om uiteindelijk in de nazomer te vervellen tot nymfen. Deze nymfen zuigen bloed in het najaar en worden inactief ivm de winterperiode, waarna ze in het volgende voorjaar vervellen tot volwassen teken. De volwassen vrouwtjes leggen na een bloedmaaltijd (veel) eieren en gaan dan dood.
In Nederland kan de Ixodes Ricinus teek 2* ziekten overbrengen: Lyme Disase bij mens, hond en paard, en Ehrlichiose bij mens, hond en herkauwer.
De Dermacentor Reticulatus teek kan de voor de hond gevaarlijk ziekte Babesiose overbrengen, wat vooral in zuidelijke landen voorkomt, maar sinds kort ook op enkele plaatsen in Nederland.(zie verder)
(*Teken kunnen nog veel meer ziekten overbrengen, maar deze zijn in dit verhaal niet van belang)
Lyme Disease
De ziekte van Lyme wordt veroorzaakt door de bacterie Borrelia burgdorferi. Deze bacterie wordt verspreid door het speeksel van Ixodes-teken. De afgelopen jaren zijn Ixodes-teken in verschillende gebieden in Nederland onderzocht, en daaruit bleek dat de Borrelia-bacterie in 10 – 40 % van de teken voorkomt.
De bacterie komt via het speeksel van de teek in het bloed van hond of mens en kan van daaruit op verschillende plekken in het lichaam ziekte veroorzaken. Bij mensen ontstaat er een zich uitbreidende rode vlek rondom de tekenbeet. Als u dit heeft moet u hiermee direct naar uw huisarts. Verdere informatie over Lyme Disease bij mensen vindt u op de volgende site: Lyme Disease op tekenradar.nl
Bij de hond kan ook een zich uitbreidende rode vlek ontstaan rondom de beet, maar deze is meestel niet te zien door de vacht. Andere klachten die daarna ontstaan zijn koorts, gepaard gaande met lusteloosheid en sloomheid, vaak in combinatie met kreupelheid, waarbij er gewrichten gezwollen kunnen zijn. Deze klachten zij helaas niet specifiek voor Lyme Disease, dus als een dier verdacht is dan moeten met verder onderzoek eventuele andere oorzaken uitgesloten worden.
Met bloedonderzoek is vast te stellen of een dier in contact is geweest met de bacterie Borelia Burgdorferi, maar deze test is helaas niet bewijzend, omdat ook gezonde dieren verhoogde waarden kunnen hebben. Deze zijn dan ook door een besmette teek gebeten, maar zijn hier nooit ziek van geworden. Dit komt vrij vaak voor omdat de weerstand tegen Lyme disease bij honden en katten vrij groot is.
Lyme disease komt daardoor ondanks veel besmette teken gelukkig niet zo vaak voor, maar de diagnostiek is hierdoor bepaald niet eenvoudig. De ziekte zelf is, als de diagnose gesteld is, goed te behandelen met een antibioticumkuur.
Onbehandelde dieren kunnen ernstiger klachten krijgen: nierfalen en hersenvliesontstekingen, welke helaas niet goed te behandelen zijn.
Preventie van tekenbeten en letten op de eerste verschijnselen is dus belangrijk.
Ehrlichiose
Deze ziekte komt vooral voor bij uit zuidelijke landen geïmporteerde honden, of honden die mee zijn geweest op vakantie, maar is ook een enkele keer geconstateerd bij een hond die niet buiten Nederland is geweest. Het is in Nederland dus vrij zeldzaam. Deze ziekte wordt veroorzaakt door een parasiet die zich nestelt in witte bloedcellen en in de wanden van bloedvaten. De Duitse Herder lijkt gevoeliger te zijn voor deze ziekte dan andere rassen.
De incubatietijd = tijd tussen besmetting en ziekte is 5 – 20 dagen, waarna uw hond de volgende klachten kan krijgen: Eerst treedt de acute fase op met koorts, braken,benauwdheid, niet willen eten, sloomheid, opgezette lymfeklieren en soms een verhoogde bloedingsneiging. Aan de acute fase kunnen zwakke dieren overlijden. Deze fase duurt 2 – 4 weken. Dan volgt een periode zonder verschijnselen, zodat het lijkt of de hond beter is. In deze fase, die maanden tot jaren kan duren, heerst er evenwicht tussen de weerstand van de hond en de parasitaire infectie. In deze fase kan de hond periodes hebben met koorts en slechte eetlust.
Aansluitend kan een chronische fase aanbreken. Dit gebeurt echter niet bij alle honden, en is onder andere afhankelijk van de weerstand en conditie van de hond. De ernst van de chronische fase kan variëren, en kan mild of ernstig verlopen, waarbij er een zeer uitgebreid scala aan symptomen kan optreden. De ernstige vorm van de chronische fase kan gepaard gaan met sloomheid, vermageren, verhoogde bloedingsneiging,bv neusbloedingen, ontstekingen aan de ogen, arthritis, zenuwverschijnselen, braken, diarree, bloedarmoede. Het risico op doodbloeden is aanwezig, net als het risico dood te gaan aan een bijkomende infectie met een andere ziektekiem.
Ook Ehrlichiose is met een anbtibioticumkuur vrij goed te behandelen, maar dieren met een slechte weerstand kunnen aan de gevolgen van de ziekte overlijden.
Babesiose
Deze ziekte wordt overgebracht door de Dermacentor teek, en komt in zuidelijke landen, ongeveer vanaf midden Frankrijk frequent voor. Het verspreidingsgebied lijkt zich echter naar het noorden uit te breiden! Zo zijn er in Nederland meerdere locaties ontdekt waar deze teek voorkomt en de ziekte babesiose bij honden heeft veroorzaakt. Genoemde locaties zijn: "De Scheveningse bosjes" bij Den Haag, "De Rijkerswoerdse Plassen" ten zuiden van Arnhem, maar ook natuurgebieden in west-brabant! Mogelijk zijn er meer locaties die nog niet bekend zijn.
Voor dit filmpje moet u even doorklikken naar YouTube.
De ziekte Babesiose wordt veroorzaakt door een parasiet die zich in de rode bloedcellen nestelt, wat leidt tot beschadiging en uiteindelijk het kapotgaan van deze cellen. De incubatietijd = tijd tussen besmetting en ziekte is 1 – 2 weken. De hond wordt sloom, gaat slecht eten of stopt hier helemaal mee, en krijgt koorts.
Door afbraak van rode bloedcellen gaat de urine meestel rood kleuren, en de slijmvliezen, oogwit en huid van de hond verkleurt geel: geelzucht. Soms kunnen parasieten bloedvaten in de hersenen beschadigen, waardoor afwijkend gedrag en afwijkende bewegingen of verlammingen kunnen ontstaan. Deze vorm van Babesiose komt echter zelden voor.
Met de juiste medicijnen is Babesiose te behandelen, maar de ziekte kan dusdanig heftig verlopen dat de hond het niet overleeft ofwel flinke orgaanbeschadiging kan oplopen.
Preventie van tekenbeten en door teken overgebrachte ziekten.
De beste manier om exotische ziekten te voorkomen is natuurlijk het niet meenemen van het huisdier naar het buitenland. Daarnaast moet u zowel in Nederland als in het buitenland de hond na de wandeling nakijken op teken. Ze lopen dan nog los op de vacht en zijn er zo vanaf te pakken. Als u teken vindt die al vast zitten dan moet u deze op de hierboven beschreven wijze zo snel mogelijk (laten) verwijderen.
In Nederland is het risico op gevaarlijke door teken overgebracht ziekten wat kleiner dan in het buitenland, maar indien u uw hond hiertegen wil beschermen, en ook tegen overlast t.g.v. teken op de hond, dan kunt u uiteraard de hieronder genoemde producten ook gebruiken.
Als uw hond meegaat naar het buitenland, dan is het verstandig om tenminste 3 weken voor vertrek (bv tegelijk met de hondsdolheidenting, want die moet ten minste 3 weken voor vertrek gegeven worden) te beginnen met een bestrijdingsmiddel tegen teken:
•Simparica tabletten (hond)
•Bravecto tabletten (hond)
• Bravecto pipetten (kat)
•Seresto tekenband (hond en kat)
Omdat in het buitenland nog andere exotische ziekten voorkomen die door andere stekende insecten dan teken worden overgebracht kan een andere combinatie van producten wenselijk zijn. Zie hiervoor de pagina "wormen", met name het stuk over de hartworm
Voor katten is er nu meerdere effectieve middelen tegen teken: o.a. Bravecto pipetten, de tekenband Seresto, die wel 8 maanden werkzaam is.
Verder kan tegen Babesia canis preventief gevaccineerd worden met Pirodog. De vaccinatie geeft een immuniteit die leidt tot een vermindering van de ernst van de verschijnselen.
De Simparica tabletten voor de hond en de Bravecto pipetten voor de kat zijn met aantrekkelijke korting te krijgen als u uw huisdier in het Vetplan doet.